لنینیسم چرا در ایران محبوب شد؟
ولادیمر لنین با وعده عدالت اجتماعی، توده‌ها را فریفت اما نظام‌های کمونیستی که فروریختند، مردم دریافتند آب از سراب نوشیده‌اند.
در ایران نیز که روشنفکران، نویسندگان و شاعران در وصف لنین سخن‌ها گفتهاند، عجیب نیست که سیاستمداران هم راه سعادت ملت را در «لنینیسم» می‌جویند.
چرا عقاید تخیلی، مخرب و بحران‌زا در ایران طرفدار پیدا می‌کند اما اندیشه‌های واقع‌گرایانه، سازنده و توسعه‌گرا به حاشیه رانده می‌شود؟
«ای لنین ای فرشته رحمت
قدمی رنجه کن تو بی‌زحمت
تخم چشم من آشیانه توست
پس کرم کن که خانه خانه توست
یا خرابش بکن یا آباد
رحمت حق به امتحان تو باد
بلشویک است خضر راه نجات
بر محمد و آل او صلوات
این چند بیت سروده عارف قزوینی، شاعر ایرانی است. سروده‌ای در وصف ولادیمیر ایلیچ اولیانوف معروف به لنین رهبر شاخه رادیکال از حزب سوسیال‌دموکرات کارگری روسیه. فردی که توانست با یک یورش نظامی در سال 1917 قدرت را در دست گیرد.
22 آوریل(هفته گذشته) یکصد و پنجاه و یکمین سالروز تولد او بود. ظریه‌پرداز مارکسیست و انقلابی پرشوری که با شعارهای «نان، زمین، صلح» و «قدرت برای شوراها»، انقلاب اکتبر 1917 را رقم زد.
لنین در طول دوران حیات خود تلاش کرد تجربه تحولات تاریخی روسیه را با مارکسیسم سازش دهد. مهم‌ترین نظریه اقتصادی وی هم در اثر معروف او یعنی «امپریالیسم، بالاترین مرحله سرمایه‌داری» مطرح شد. او همچنین در مدت حضور خود در قدرت شیوه‌ای در اقتصاد به کار بست که معتقد بود راه سوسیالیسم از سرمایه‌داری دولتی می‌گذرد. روشی که انتقادات زیادی را برانگیخت و خود زمینه‌ساز شکل‌گیری بوروکراسی پیچیده و فساد قلمداد می‌شد.
میراث بزرگ لنین، لنینیسم بود که به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، بعد از مرگ او ظهور کرد. هرچند به گواه مفسران و محققان آنچه بعدها در قالب لنینیسم یا مارکسیسم لنینیسم توسط واضع آثار لنین یعنی استالین ارائه شد، در مقایسه با اندیشه‌های لنین دستخوش افزوده‌ها و دستکاری‌های گوناگون بود ولی با این حال لنینیسم بر جهان بعد خود تاثیر بسیاری گذاشت. برانگیزاننده شور انقلابی بود و انقلاب‌هایی به تاسی از آن به ویژه در کشورهای عقب‌مانده‌تر به پیروزی رسیدند. از جمله انقلاب کوبا که البته رهبرانش پس از پیروزی بر اجرای لنینیسم همت گماشتند.
با این حال در نیم‌قرن گذشته حکومت‌های برآمده از انقلاب‌های لنینیستی یک‌به‌یک رو‌به‌زوال رفتند. مثل شوروی که فروپاشید و کوبا که در هفته‌های گذشته شاهد کناره‌گیری رائل کاسترو از قدرت بود.
🔹 لنین و روشنفکران ایرانی
ولادیمر لنین با وعده عدالت اجتماعی، توده‌ها را فریفت اما نظام‌های کمونیستی که فروریختند، مردم دریافتند آب از سراب نوشیده‌اند. در ایران نیز که روشنفکران، نویسندگان و شاعران در وصف لنین سخن‌ها گفتند، عجیب نیست که سیاستمداران هم راه سعادت ملت را در «لنینیسم» جستند.
چرا لنین برای روشنفکران ایرانی جذاب بود؟ چرا انقلاب اکتبر بیش از دموکراسی‌های غربی برای قاطبه روشنفکران ایرانی در دهه‌های 40 و 50 شمسی رهایی‌بخش قلمداد می‌شد؟ آیا تحولات سیاسی دهه 50 و پیروزی انقلاب اسلامی و مسیری که به لغو مالکیت خصوصی کارخانه‌های ایرانی منجر شد و با حمله به سفارت آمریکا هویت ضدامپریالیستی (آمریکایی) خود را نشان داد می‌توان در چارچوب اندیشه‌های لنینیستی تحلیل کرد؟
✍️ آیسان تنها/نویسنده در هفته‌نامه تجارت فردا
@tejaratefarda
