▪️آیا افکار و ایده ها و یافته های ذهنی ما آنقدر اعتبار دارند که با تکیه بر آنها به کارهای بزرگ و حساس و خطیر مبادرت کنیم؟ آیا در حیطه برنامه های شخصی نیز با اعتماد به یافته های ذهنی خود، هر گونه ریسکی را متقبل می شویم و به کارهای بزرگ دست میزنیم یا اینکه تردید و دودلی هم داریم و احیانا در تصمیم نهایی محافظه کارانه تر عمل می کنیم؟
فایده اینگونه پرسشها چیست؟ شاید فایده آنها این است که در یقین ما از قدرت و دقتِ عقل بشری تردیدی ایجاد می کنند و بر اسب سرکشِ برنامه ریزی های عقل محور لگام می زنند. پوپر این موضوع را به بهترین شکل ممکن صورتبندی کرده است.
▪️کارل پوپر اندیشمند مورد علاقه من است که با گذشت سالها از مطالعه آثار او مخصوصا خواندن کتاب ماندگارش “جامعه باز و دشمنان آن” ، نه تنها ذره ای از علاقه ام به او کم نشده، بلکه پیچ و تابهای زندگی و حوادث سیاسی و اجتماعی هم این ایده ها را در ذهن و ضمیرم پررنگ تر هم ساخته است.
با وجود علاقه و اعتقاد شدیدی که به اقتصاد بازار آزاد دارم و علیرغم سوسیالیست بودن پوپر در اقتصاد، عصاره اندیشه او یعنی ضدیت با آرمانگرایی و گوشزد کردن مخاطرات اتکای بیش از حد بر یافته های عقل بشری در طراحی نهادهای اجتماعی، همواره به مثابه معیاری مهم و کلیدی در نگاهم به جریانهای فکری و سیاسی حضور داشته و در شناخت آنها راهنمایم بوده است. چکیده این رویکرد را در جمله مشهور پوپر می توان یافت :
آنهایی که به دنبال ایجاد بهشت بر روی زمین هستند، در نهایت جهنم می آفرینند.
▪️مطالعه آثار این اندیشمند بزرگ و لیبرال تاثیر شگرفی بر زندگی و شخصیت فرد هم دارد. در قدم اول باور قطعی و یقین بیش از حد به یافته های ذهنی و مواضع فکری و سیاسی اش سست می شود و بر اساس اصل ابطال پذیری پوپر به این نقطه می رسد که این باورها وحی مُنزَل نیست و ممکن است با آمدن شواهد جدید، ابطال شده و از ذهنم پاک شوند. چنین فرایندی دافع تعصبات بیجا و خودحق پنداری های کودکانه است که مصیبت جامعه امروز ما و مبتلابه افراد، حتی در قشر تحصیلکرده است.
آموزه مهم دیگر وی برای ما، اجتناب از گرایش به اتوپیا و پذیرش این نکته کلیدی است که جامعه همواره ملغمه ای از خوبی و بدی و زیبایی و زشتی است و هیچ کنش جمعی و فردی نمی تواند این خصلت دیرپای جوامع انسانی را از بین ببرد و آرمانشهری نوین برپا کند و آنچه که امکان تحقق دارد، جامعه ای نسبتا بهتر است نه جامعه کاملا عاری از بدی و پلیدی.
نجات بهرامی
@bahraminejat