برای دوستانی که با «بخوانید و رستگار شوید» همدلی و همراهی نمودند و مرا مدیون بزرگواری و اظهار علاقۀ خود کردند، خبری دارم که جلد دیگری از این مجموعه در راه است و تا یکی دو هفته دیگر به بازار خواهد آمد. این کتاب البتّه تألیف است و نام آن «تمدّن و فرهنگ؛ همگرایی فرهنگی جهان و تحوّل فرهنگی ایرانیان».
بخش اول کتاب یک بحث نظری است راجع به اینکه فرهنگ چیست و از کجا می‌آید، و اینکه چگونه آن میزان از اهمّیتی را که به معنای مرسوم آن نسبت داده می‌شود ندارد؛ اینکه فرهنگ زیردست تمدّن می‌نشیند و برآمده از آن و در خدمت آن است؛ و اینکه چگونه بر اثر همگرایی تمدّنی در جهان، فرهنگ نیز به سمت جهانی شدن در حرکت است و تقریباً در همه‌جا به سمت یک نقطه یا سطح کانونی در حال همگرایی است.
بخش دوم کتاب به تحوّل فرهنگی ایران و ایرانیان در فردای جنگ و پایان دهۀ اول انقلاب می‌پردازد، و ضمن کاربست نظریّۀ مورد دفاع در بخش نخست به یک نمونۀ خاص، تبیینی از تحوّل فرهنگی دهۀ هفتاد به بعد -که هنوز ادامه دارد و در پیشرفت است- عرضه می‌کند.
ایدۀ مطرح در این کتاب با روال رایجِ هم بحث‌های فرهنگ‌شناسی و هم نقد تحوّلات فرهنگی ایران پساجنگ متفاوت است. این صرف تفاوت داشتن و سازِ متفاوت کوک کردن نیست که دارای اهمّیت است، مهم این است که به گمان من، نگاه مرسوم به تحوّلات فرهنگی در جهان و ایران از جمله چیزهایی است که از خطا و خسارت سربار بوده و زیرمجموعۀ نوع نگاه رایجی است که سبب فکری برخی کژی‌ها و کاستی‌های بزرگ بوده است.
بد گفتن به آیین و اهل آن برای راهیابی ما چاره‌ساز نیست، بهتر است ایده‌هایی را که بی‌گناه و بدیهی و درست به نظر می‌رسند بازبینی کنیم و دقیق‌تر بفهمیم ضربه را از کجاها خورده‌ایم و چطور می‌توانیم آینده ایران را از ضربه‌های مشابه ایمن کنیم.
کج‌راهه‌ای که ما طی کرده‌ایم، یک قسم هم مولود ایده‌های مسلّط در شناختِ تمدّن و فرهنگ و موضع‌گیری در برابر آنها بوده است. جا دارد تلاش بیشتری برای شناخت جلوه‌های مختلف آن داشته باشیم.
مرتضی مردیها
——————————————————————————–
معرفی کوتاه کتاب «تمدن و فرهنگ»
گفت‌وگوی اینستاگرامی آقای مهدی تدینی با استاد به همت نشر ثالث
