🔅علم باید با اسطوره و نقد اسطوره آغاز کند. (کارل پوپر)
کارل پوپر فیلسوف لیبرال برجسته علم در تلاش برای ردِ اندیشۀ اجتماع کامل ،از مصیبت سیاسی اروپا الهام گرفته بود.
دو کتاب مهم او “جامعه باز و دشمنان آن” و “فقر تاریخگرایی”بر دو نقص موجود در بطن اندیشۀ آرمانشهری تمرکز جست.پوپر ادعاهایی را مردود می دانست که در بطن تعالیم هگل و مارکس مطرح گشته بودند.
یعنی این ادعا که تحلیل نظری مسیر تحولِ تاریخی ،زمینه پیش بینی آینده را فراهم می آورد.البته او می پذیرد که ما می توانیم فرضیه های اقتصادی اجتماعی ، سیاسی را در سطح خُرد بیازماییم و شرایط مرتبطی را تصریح کنیم که در آن بتوان انتظار نتایج خاصی را داشت؛اما منکر آنست که تغییر تاریخیِ سریع بتواند موضوع مناسبی برای پیش بینی نظری باشد.
با این فکر کلگرا نیز مخالف است که “کل جامعه” میتواند موضوع مطالعه باشد.اجتماع مجموعه ایی از افراد است که اهداف متفاوتی را از دیدگاههای خاصی پی می گیرند.تعامل چنین افرادی به پیامدهای غامضی می انجامد که در شرایط معین،اما نه از دیدگاه اجتماع به مثابه یک موجودیت،قابل مطالعه است.از این نظر فکر جامعه داستان نظریِ کم و بیش مفیدی است.موضوع در خور تمرکز برای علوم اجتماعی باید افراد و تنوعشان باشد.
🔷پوپر کوشیده تاریخگرایی را ابطال کند؛یعنی این دیدگاه که قوانین خاصی برای تاریخ وجود دارند(مثل تز مارکس)که واجد سادگی منطقی و صلابت است.
او در فقر تاریخگرایی با پنج گزاره موضوع را مختصر میکند:
1️⃣مسیر تاریخ انسان قوین تحت تاثیر رشد دانش بشری است.حتی مارکسیستهایی که اصرار دارند افکار محصول شرایط مادی اند،اگر بخواهند مارکسیسم نقشی جدی در جهت پیشبرد علم ایفا کند،باید این نکته را بپذیرند.
2️⃣ما نمی توانیم با روشهای خردگرایانه و علمی رشد آتی معلومات علمی مان را پیش بینی کنیم.به عبارتی نمیتوان امروز چیزی را پیش بینی کنیم که تنها فردا خواهیم دید.
3️⃣از این بحث نتیجه می گیریم که:
“نمی توانیم مسیر آیندۀ تاریخ را پیش بینی کنیم.”
4️⃣پس باید امکان تاریخ نظری را مردود بدانیم.
5️⃣اینگونه از هدف اساسی روشهای تاریخی تصور نادرستی در ذهن داریم.
🔻هر نخبه سیاسی را بدان دلیل که یک حقیقت نظری را دربارۀ توسعۀ تاریخی درک کرده و خود را در موضع “اقتدار” قرار داده است،می توان مجعول و مردود دانست.
چنین دانشی ممکن نیست.
🔻فرد نخبه نمی تواند معابر تحقیق نظری یا عملی را به نام ادعا به علمی که مکتب سیاسی تثبیت گشته،مسدود کند.
🔻این ادعا نسبت به علم را تنها می توان موقت و در آن لحظه ،در پرتو تجربه مفید دانست.مشروط به اینکه تظاهر به “دائمی بودن”و “حتمی بودن” نداشته باشد.
🔻در حقیقت تنها در صورتی می توانیم به ادعای برخورداری از علم اعتماد داشته باشیم که “امکان ابطال” آنها عملن وجود داشته باشد.
🔻در هر حوزه ایی ،علم باید موقت و مشروط باشد،درک این حدود ما را به سیاستی باز و موقت،متعهد می سازد.(نه بسته و جهان شمول چون تفکرات مارکس)
