برخی از اهل دل که انگار به تازگی پی برده اند داشتن قدرت (“زور”) در روابط بین کشورها مهم است و “در طبیعت ضعیف پایمال است”، اخیرا پیشنهاد می کنند که باید به هر قیمتی شده است سراغ سلاح هسته ای رفت و بعد با رسمیت شناخته شدن “ایران هسته ای” مسائل حل می شوند. این وسط برخی که اسم کنت والتز، متفکر شهیر نئورئالیسم سیاسی، را شنیده اند به مقاله معروف از او استناد می کنند، البته اهمیت قدرت در فضای آنارشیک روابط بین الملل کشف بزرگی نیست اما دینامیزم قدرت پیچیده تر از اینهاست. اجازه دهید خلاصه چند پیش فرض این استدلال را بررسی کنیم:
1) با هسته ای شدن ایران تعارض ها کاهش می یابد. خیر! بعد از آزمایش موفق نخستین بمب کبوتر صلح بالای سرتان پرواز نخواهد کرد، بلکه باید آماده استقبال از شیاطین جدید باشید! بقیه کشورهای منطقه هم برای به اصطلاح هم ترازی استراتژیک به دنبال ساخت آن یا دستکم “اجاره” آن خواهند رفت، حتی قبل از برجام، هنری بزرگ، هشدار داده بود که توافق احتمالی با ایران (و نه حتی هسته شدن آن) در صورت موفقیت می تواند چه پیامدهای بلندمدتی داشته باشد: “برای عربستان؛ نبرد با ایران واقعیتی چشم ناپوشیدنی است. این نبرد متضمن بقای پادشاهی، مشروعیت دولت و در حقیقت آینده اسلام است. تا وقتی که ایران همچنان یک قدرت بالقوه غالب در منطقه بماند، عربستان نیز دستکم می کوشد تا جایگاه قدرت را در جهت حفظ تعادل ارتقا بخشد … بسته به نتایج مذاکرات هسته ای ایران؛ احتمالا عربستان به نوعی در صدد دستیابی به قدرت هسته ای برمی آید؛ یا با تهیه کلاهک های موشکی از یک کشور هسته ای که ترجیحا اسلامی باشد (مانند پاکستان) و یا با تامین هزینه سلاح هسته ای در کشوری دیگر که در حقیقت نوعی بیمه محسوب می شود مبادرت کند”.
2) سلاح هسته ای دفاعی است. خیر! این تفکیک دفاعی و تهاجمی “در عمل” باد هواست، افزایش توان “دفاع” یک کشور یعنی می تواند به طور نسبی “تهاجمی تر” عمل کند و دینامیزم معمای امنیت همچنان در جریان است.
3) ایران برای اعمال قدرت در منطقه نیازمند سلاح هسته ای است. خیر! کشوری وسیع با منابع فراوان و جمعیت زیاد، جغرافیا، دسترسی به آبهای آزاد و پتانسیل تولید صنعتی از پیش (به قول فرنگی ها الردی) یک قدرت منطقه ای است، نیازی به قدرت هسته ای برای حفاظت از خود ندارد. با هسته ای شدن برتری متعارف خود را هم از دست می دهد. قدرت یک کشور چیزی پیچیده از داشتن فلان سلاح است و مولفه های مختلفی دارد.
4) بنا نیست از سلاح هسته ای استفاده شود، فقط ضمانتی برای حفظ امنیت است. خیر! داشتن فلان سلاح کافی نیست، باید نشان دهید در صورت “لزوم” اراده سیاسی استفاده از آن را دارید و تهدیدتان معتبر (کردیبل) است، این هم یعنی افزایش احتمال سوء محاسبه با پیامدهایی ویرانگر، یکبار مرور مختصر اوضاع جنگ سرد (به ویژه در مورد کوبا) والبته مفهوم “بی عقلی عاقلانه” بد نیست، متوجه باشیم در منطقه ای که بسیاری دولت ها شکننده اند و از پس وظایف اساسی خود هم بر نمی آیند، فاجعه خیلی دور نیست!
همه اینها به ما می گوید نباید آن پیشنهاد را جدی گرفت، کشورهایی بوده اند که از این موهبت! هم برخوردار بوده اند و عطایش را به لقایش بخشیدند (آفریقای جنوبی، بلاروس، اوکراین و قزاقستان). خارومیانه آخر دنیاست و به صورت تاریخی مستعد تغییرات گسترده سیاسی است (آخرین نمونه بهار عربی) نهادهای سیاسی قدرتمند وجود ندارند که از پس نظامی ها برآید و نظم سیاسی را حفظ کنند. اینجا همه جا زمین می لرزد و نیروهای تاریکی در کمین اند (همیشه خطر امثال سیاهپوش های خلافت اسلامی جدی است)، هسته ای شدن خیلی از کشورها که پیامد و در پاسخ هسته شدن ایران است، این منطقه را جای خطرناکی می کند. از اسرائیل و امریکا گذشته که خطر قرمزشان معلوم است، خیالتان جمع که در این مسیر نمی توانید روی کسی حساب کنید به طور خاص همسایه شمالی در این مورد با کسی شوخی ندارد، سراغ سلاح هسته ای رفتن سلام به فاجعه و جنگی ویرانگر است، والله اعلم.
پ.ن: در همین باره این متن از جناب محسن ریحانی را از دست ندهید
اینجا: https://twitter.com/mohsenreyhani01/status/1334876724333514759?s=20
کانال راهبرد/امیرحسین خالقی
@Rahbordchannel
