در دفاع از کاپیتالیسم
اگر مشکلی در کار ما ــ همۀ ما ــ وجود داشته باشد، این است که فرصت تأمل دقیق دربارۀ بسیاری از پدیده‌های مدرن را از خود گرفتیم. ما مردمی کهن بودیم که در مواجهه با دنیای مدرن سرگیجه گرفتیم، مانند پیرمردی که او را سوار...
مهدی تدینی
«بازار، مادر فناوری»
نظام سرمایه‌داری یا همان اقتصاد بازار آزاد هوشمندترین و کارآمدترین سازوکار را برای تبدیل «ایده» به «عمل» در خود دارد. ایده تا وقتی فقط ایده است، هنوز «فناوری» نیست. فناوری زمانی ماهیت پیدا می‌کند که «پیاده شود». فناوری اگر روی کاغذ یا در آزمایشگاه باشد،...
«صف‌های طولانی مرغ، فرجام دستکاری بازار»
مدل‌های ادارۀ اقتصاد انگشت‌شمار است. از قرن نوزدهم مدافعان سوسیالیسم مارکسیستی روزبه‌روز نیرومندتر می‌شدند و می‌خواستند نظام کاپیتالیستی را کنار بزنند. اما کسانی هم دنبال راه سومی میان کاپیتالیسم و سوسیالیسم بودند؛ به این معنا که بازار کاپیتالیستی بماند اما باید آن را «هدایت کرد»....
ما و متفکران غربی یا داستانِ قوز بالای قوز
هربرت مارکوزه، نظریه‌پرداز نامدار آلمانی که یکی از چهره‌های مؤثر مکتب فرانکفورت است و از کسانی است که در بازسازی نظریه‌های مارکسیستی نقش مهمی داشته است. مارکوزه در این مقالۀ دشوار می‌کوشد اثبات کند فاشیسم از دل لیبرالیسم درمی‌آید. (اگر بخواهم به زبان خود او...
معرفی کتاب، توتالیتاریسم، هانا آرنت
کتاب «توتالیتاریسم» منتشر شد. این کتاب جلد سوم از سه‌گانۀ «عناصر و خاستگاه‌های حاکمیت توتالیتر» است، اثر اصلی هانا آرنت، بانوی نظریه‌پرداز آلمانی‌ـ‌آمریکایی. آرنت هفتاد سال پیش این کتاب را با عنوان «خاستگاه‌های توتالیتاریسم» به زبان انگلیسی در نیویورک منتشر شد. اما چند سال بعد...
کاش ملخ‌ها آدمیزاد هم می‌خوردند
«بیهودگی» بدترین آفتی است که می‌تواند به جان یک جامعه بیفتد؛ دست‌کم بخش بزرگی از جامعۀ ایران، اتفاقاً بخش جوان، زایا و خلاق آن، امروز گرفتار این آفت گزنده شده است؛ آفتی که مانند هجوم ملخ‌ها همه چیز را در آرواره می‌جوَد و نیست و...
ذهن خیرخواه و دست شرور
خطای پربسامد و تکراری بشر این بود که خواست عدالت را برپا کند. در دنیایی که از سرشت بی‌عدالتی است، تنها گزینۀ ممکن «کاستن از بی‌عدالتی» است، نه برپایی عدالت. اینکه ما بخواهیم «عدالت را برقرار کنیم» یا اینکه بخواهیم «از بی‌عدالتی بکاهیم»، دو نگرش...
«نظریۀ انقلاب»
عمدۀ دلایلی که در «توضیح انقلاب ۵۷» (یعنی به عنوان «نظریۀ انقلاب») مطرح می‌شود، ناقص، نامعقول، نامتناسب و حتی یاوه است. علت‌هایی که برای انقلاب مطرح می‌شود، با معلول سازگار نیست؛ رابطه‌ای معقول و مجاب‌کننده میان علت و معلول وجود ندارد، به همین دلیل در...
«انقلاب کردنی است یا شدنی است؟»
«انقلاب نمی‌کنند، انقلاب می‌شود!» این تعبیر عجیبی است که از سوی برخی فعالان سیاسی قدیمی مطرح می‌شود. در سال‌های اخیر که بازار مصاحبه با فعالان سیاسی قدیمی داغ است، این تعبیر را زیاد می‌شنویم. مصاحبه‌کننده می‌پرسد: «شما چرا انقلاب کردید؟» و مصاحبه‌شونده بی‌درنگ پاسخ می‌دهد:...
«نگاه عاقل‌اندرسفیه ما به تاریخ و بازیگران تاریخی»
برایم عجیب است که چرا ما ــ از اهل نظر تا عوام، از روشنفکر تا کم‌سواد ــ چنین در فهم امور سادۀ تاریخی به سرگیجه و کژاندیشی دچاریم. می‌توان دربارۀ برخی گفت: چشم دارند ولی نمی‌بینند، گوش دارند ولی نمی‌شنوند. دست ما به تاریخ نمی‌رسد،...
«اسلام‌گرایی: سومین جنبش مقاومت رادیکال»
هیچ‌گاه خواندن هیچ‌یک از کتاب‌هایم را به کسی توصیه نمی‌کردم، اما برای نخستین بار کتابی منتشر می‌کنم که خواندنش را به همه توصیه می‌کنم. پروفسور نولته، اندیشمند و تاریخ‌نگار آلمانی که تاکنون چند کتاب از او ترجمه کرده‌ام، پس از نیم‌قرن کار علمی دربارۀ مارکسیسم،...
«مارکس، موسی و ده فرمان سوسیالیستی»
ژول مونِرو، جامعه‌شناس و فیلسوف فرانسوی، کتابی با عنوان جامعه‌شناسی کمونیسم (۱۹۴۹) دارد که با چنین جملۀ نامنتظره‌ای شروع می‌شود: «کمونیسم اسلام قرن بیستم است.» اینکه چرا مونرو کمونیسم را با اسلام مقایسه می‌کند بماند؛ مسئله در اینجا نفس چنین قیاسی است. بسیاری بودند که...
