32.6 C
تهران
سه‌شنبه 16 خرداد 1402 ;ساعت: 16:11
کافه لیبرال

دلایل لیبرالیسم‌ستیزی

می‌پرسند دلایل «لیبرالیسم‌ستیزی» در تاریخ معاصر ما و به ویژه در میان روشنفکران ما چه بوده است؟ در گفتگویی مفصل از برخی جنبه‌ها به این مسئله پرداختم؛ چه جنبه‌های فرهنگی و چه جنبه‌های سیاسی… اما یکی از عوامل مهم برای «لیبرالیسم‌ستیزی» در دوران پهلوی دوم پدید آمد.

این یک قاعدۀ عمومی در دنیای سیاست است که هر گاه فرد یا جریانی با حاکمیت درگیر می‌شود، همزمان با متحدان و اندیشه‌های همسو و حامی آن حاکم نیز درگیر می‌شود. در درگیری سیاسی با شاه، هر چیز که «در جناح شاه یا همسو با شاه» پنداشته می‌شد، در این کشاکش مانند شاه منفور می‌شد. همۀ جریان‌هایی که با شاه درگیر بودند، بی‌درنگ غرب‌ستیز هم می‌شدند، زیرا غرب را حامی او می‌دانستند. هر کس چه از منظر مارکسیستی، چه از منظر اسلام‌گرایانه و چه حتی منظر جمهوری‌خواهی با حاکمیت درگیر می‌شد، به غرب‌ستیزی هم می‌رسید؛ حال این غرب‌ستیزی ابعاد و شدتی کم‌تر یا بیش‌تر داشت: از دشمنی سازش‌ناپذیر مارکسیستی تا بازتعریف رابطه با غرب که میانه‌روانه‌تر بود و میان «ملی‌ــ‌مذهبی‌ها» وجود داشت.

اما دنیای فکری نویسندگانی که «روشنفکر» نامیده می‌شوند هم در همین «جدال» جریان داشت. در جدال با حاکمیت و در تلاش برای تبیین نظم اجتماعیِ آرمانی و ایدئولوژیک جدید، هر چیزی که تصور می‌شد به نظام کاپیتالیستی تعلق دارد، طرد و نفی می‌شد؛ بیش و پیش از همه هم طبعاً «ایدئولوژیِ این نظام کاپیتالیستی» که همان «لیبرالیسم» بود. بنابراین، در بازتعریف هویت، نظم اجتماعی و ساحت سیاسی، تلاش می‌شد «لیبرال‌زدایی» صورت گیرد. همان‌گونه که «باستان‌گرایی» نفی می‌شد، چون تصور می‌شد باعث تقویت ایدئولوژی حاکم است، لیبرالیسم هم آگاهانه و ناآگاهانه نفی می‌شد.

البته از میان مجموعه عوامل گستردۀ فرهنگی و سیاسی برای توضیح لیبرالیسم‌ستیزی پدیدآمده در ایران، این یکی از عوامل است؛ البته از عوامل بسیار تأثیرگذار بوده است.

مهدی تدینی
mehditadayoni

 

مطالب بیشتری که ممکن است مورد علاقه شما باشند

آموزش به سبک دولتی در گفتگوی مرتضی کاظمی با محمدرضا رئوفی

cafeliberal

مقدمه ای بر لیبرتاریانیسم با دیوید بوآز

cafeliberal

چرا باید طباطبایی بخوانیم

cafeliberal

امپراتوری که بدون غرب‌ستیزی، ژاپن را ژاپن کرد

cafeliberal

سرآغاز رابطۀ ایران و آمریکا

cafeliberal

آینده بدون پول نقد به چه معناست؟

cafeliberal

این وب سایت از کوکی ها برای بهبود تجربه شما استفاده می کند. ما فرض خواهیم کرد که شما با این مسئله موافق هستید ، اما در صورت تمایل می توانید انصراف دهید. تائید بیشتر بخوانید