به طور قطع واژه رانت را شنیده‌اید واژه‌ای که با اقتصاد ایران عجین شده است و عنوان اقتصاد رانتیر عنوانی است که برای اقتصاد ایران به کار می‌رود اما رانت اقتصادی به چه معناست؟ چه بسا با آشنایی نسبت به این مفهوم آنچه رانت اقتصادی تلقی می‌کنید چنین معنایی نداشته باشد و از سویی آنچه تصور نمی‌کنید رانت اقتصادی است در گستره این مفهوم قرار گیرد.
رانت اقتصادی (Economic Rent) در تقسیم‌بندی متعارف اقتصاد، مفهومی است که در سطح اقتصاد خرد مطرح می‌شود و در کتب مربوط به اقتصاد خرد تعاریف و تئوری مربوط به آن را خواهید یافت. رانت اقتصادی مقدار عوایدی است (عمدتا پولی) که بیش از آن چیزی است که از نظر اقتصادی یا اجتماعی استحقاق آن را دارید بدست می‌آورید. برای مثال زمانی که فروشنده‌ای انحصار کالا یا خدمتی را در دست دارد و تعیین کننده قیمت است عوایدی که بیش از استحقاق کالا و خدماتش تنها به واسطه انحصار نصیبش شده در زمره رانت اقتصادی قرار می‌گیرد.
رانت اقتصادی را نباید با سود عادی یا مازادی که در جریان تولید رقابتی به وجود می‌آید اشتباه گرفت. بنابراین رانت حاصل فقدان رقابت متقارن است و نه حاصل رقابت، به عنوان مثالی دیگر رانت می‌تواند زمانی رخ دهد که تولیدکنندگان یا فعالان اقتصادی خاصی در یک بازار رقابتی، اطلاعات نامتقارن داشته باشند یا سیستم‌های تولید پیشرفته از نظر فناوری به آنها مزیت رقابتی را به عنوان یک تولیدکننده ارزان قیمت بدهد که سایر بنگاه ها فاقد آن هستند یا قادر به کسب آن نیستند. پس مزیت‌های رقابتی غیرقابل دسترس برای دیگران نیز رانت اقتصادی است. مزیت‌های رقابتی ایجاد شده در طول زمان به دلیل رانت اقتصادی اغلب می‌تواند منجر به فقدان رقابت و در نهایت بر ضد تجارت آزاد عمل می‌کنند.
سایر انواع رانت
رانت اقتصادی می‌تواند برای نشان دادن اختلاف قیمتهای متعدد مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال دستمزد بالاتر برای کارگران عضو یک اتحادیه در مقایسه با کارگران غیر عضو، یا دستمزدهای هنگفتی است که توسط یک فرد مشهور نسبت به فردی همرده اما ناشناخته دریافت می‌شود. بنابراین زمانی که مهارت‌های یک فرد در بازار آزاد ارزش کمتری داشته باشد، اما به دلیل وابستگی به گروهی، مانند اتحادیه، دولت، یا به دلیل شهرت یا ارتباط، مزایایی بیش از سایرین به دست آورد از رانت اقتصادی بهره برده.
رانت اقتصادی همچنین می‌تواند از شرایط کمبود ناشی شود به عنوان مثال ارزش بالای دارایی‌های نامشهود انحصاری، مانند اختراعات و مجوزهای خاص، نوعی رانت اقتصای است که به عنوان رانت کمیابی نیز شناخته می‌شوند.
رانت می‌تواند به وضعیتی اطلاق شود که در آن دو موقعیت با ویژگی‌های دقیقاً یکسان به جز مکان وجود دارند. اگر یک مکان نسبت به مکان دیگر ارجحیت داشته باشد مالک مکان ترجیحی بدون نیاز به کار اضافی، مبلغی بالاتر از مکان دیگر دریافت می‌کند.
اشکال دیگر رانت اقتصادی شامل عدم تقارن اطلاعاتی است، که در آن یک فرد از داشتن اطلاعاتی که به بقیه بازار ارائه نشده است، سود اضافی کسب می‌کند. رانت قرارداد اشاره به مزیت‌های یکجانبه‌ای دارد که به یک طرف قرارداد تخصیص می‌یابد به طور نمونه قراردادهای کارگر و کارفرما، رانت انحصار که همانگونه که اشاره شد محصول انحصار در تولید کالا یا عرضه خدمات است. و حتی نوعی از رانت که توسط دیدوید ریکاردو با عنوانDifferential Rent معرفی شده است اشاره به عوایدی دارد که صرفا از مالکیت یک زمین حاصلخیز نسبت به زمینی دیگر کسب می‌گردد.
بدین ترتیب رانت اقتصادی را می‌توان ریشه بسیاری از نابرابری‌ها دانست اگر فکر می‌کنید چرا علی‌رغم تلاش و استحقاقتان به آنچه که دیگران رسیده‌اند، نرسیده‌اید به مفهوم رانت بیشتر فکر کنید.
https://t.me/Catalax
