فاصله چشمگیر مابین نقطه‌نظرهای نمایندگان جمهوری‌خواه مجلس سنا و دولت آمریکا پیرامون «خطرها و مزایای توافق اتمی» با حکومت جمهوری اسلامی ایران که طی نخستین روز بحث پیرامون توافق یادشده در کمیته روابط خارجی ظاهر شد، حاکی از بخت اندک دولت اوباما (در شرایط کنونی) برای جلب حمایت قانون‌گذاران آمریکا از توافقنامه یادشده است.
روز پنجشنبه ۲۳ ژوئیه و همزمان با انجام دیدار اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا از خاورمیانه به‌منظور فروش توافقنامه اتمی به کشورهای دوست آمریکا، طی جلسه خاص کمیته روابط خارجی سنا با حضور سه وزیر ارشد دولت اوباما، گفت‌وگوهای تاریخی پیرامون توافق اتمی با ایران آغاز شد.
طی نخستین جلسه بررسی توافقنامه، جان کری وزیر خارجه، جک لو وزیر خزانه‌داری و ارنست مونیز وزیر انرژی دولت اوباما به پرسش‌ها و انتقادات سناتورها پاسخ گفتند.
قانون‌گذاران آمریکا تا ۱۷ ماه سپتامبر فرصت خواهند داشت به بحث و بررسی توافقنامه پرداخته و در پایان مهلت ۶۰ روزه، نسبت به فرجام آن اتخاذ تصمیم نمایند.
جلسه دوم بررسی توافقنامه اتمی در «کمیته روابط خارجی سنا» که تاکنون شاهد برگزاری جلسات تاریخی متعددی برای بررسی موضوعات بااهمیت دیگری مانند ترک جنگ ویتنام و حمله نظامی آمریکا به عراق بوده، قرار است روز سه‌شنبه ۲۸ ماه ژوئیه برگزار شود.
مقایسه دو گزینه
سناتورهای مخالف توافقنامه، ازجمله باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی، باب منندز و تام کاتن، استدلال می‌کنند که امتیازهای داده‌شده به جمهوری اسلامی خطر تبدیل‌شدن ایران به یک نیروی نظامی اتمی را در میان‌مدت کاهش نداده و به‌علاوه، آزاد گذاشتن دست رژیم در استفاده از ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد دلار دارایی‌های مسدود شده ایران می‌تواند حکومت تهران به تحریکات بیشتری در منطقه تشویق کند.
موضوع دیگری که طی جلسه گفت‌وگوی روز پنجشنبه مطرح شد مقایسه مزایا و مخاطرات توافق صورت گرفته، با شرایطی است که در صورت پرهیز از اجرایی ساختن توافق پیش خواهد آمد.
سناتورهای مخالف توافق تأکید داشتند که حتی در صورت شکستن تحریم‌ها از سوی جامعه اروپا، آمریکا همچنان قادر خواهد بود با اعمال تحریم‌های یک‌جانبه جمهوری اسلامی را تحت‌فشار مالی و محدودیت‌های شکننده قرار دهد.
سناتور کورکر، خطاب به وزیر خارجه آمریکا یادآور شد: «پیش از توافق ایران منزوی بود و بعد از توافق، دولت قصد منزوی ساختن کنگره را در سر دارد.»
در تلاشی آشکار که شاید مخاطرات شکست توافق را بزرگ‌تر از واقعیت‌های آن ترسیم می‌کرد جان کری در دفاع از توافق تأکید کرد: «در صورت رد توافق از سوی کنگره، آمریکا منزوی خواهد شد و نظام تحریم‌ها علیه ایران فرومی‌پاشد.»
وی با لحنی هشدار‌دهنده که همسو با آرایش اصولگرایان و نظامیان ایران به نظر می‌رسید تأکید کرد: «اگر شما فکر می‌کنید که در صورت رد توافق، آیت‌الله هرگز برای معامله با یک آمریکایی بار دیگر به میز مذاکره بازخواهد گشت، رؤیاپردازی می‌کنید.»
جان کری همچنین با هشداری که می‌تواند زنگ شادی را در گوش نظامیان جمهوری اسلامی به صدا درآورد مدعی شد: «اگر به رد توافق رأی بدهید چراغ سبز بزرگی روشن کرده‌اید که ایران با مشاهده آن سرعت غنی‌سازی خود را دو برابر نموده، با سرعت ساختن راکتور آب‌سنگین در اراک را پی گرفته و انواع تازه از سانتریفیوژهای پیشرفته را نصب ساخته و تمام این اقدامات را بدون اعمال هر نوع نظارت مؤثری به‌موقع اجرا خواهد گذاشت.»
با استفاده از سازوکارهای در اختیار دولت (ازجمله پرداخت نزدیک به ۵۰ درصد از هزینه‌های سازمان ملل-یک‌سوم هزینه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) آمریکا در اقدامی سریع، پیش از طرح موضوع توافق در کنگره، موضوع توافق را به شورای امنیت برد و رأی شورا را در پشتیبانی از توافق تأمین کرد درحالی‌که در متن توافق طرح موضوع در شورای امنیت می‌توانست تا سه ماه و به بعد از گفت‌وگوهای کنگره موکول شود.
آقای جان کری طی اولین روز شهادت در کمیته روابط خارجی اشاره نکرد که در صورت فرار ایران به‌سوی بمب، تکلیف اظهارات قبلی مقامات دولت آمریکا برای نگاه‌داشتن «تمام گزینه‌های بر روی میز» و اظهارات مشخص ماه پیش اشتون کارتر وزیر دفاع، برای استفاده از هواپیماهای بی ۵۲ و بمب‌های سنگر شکن برای متوقف ساختن جمهوری اسلامی چه خواهد بود و آیا اسرائیل نیز در وضعیتی این‌چنین، نظاره‌گر خاموش باقی خواهد ماند؟
دو مسیر محتمل
شخص اوباما موافقت‌نامه اتمی با جمهوری اسلامی را به یک موضوع شخصی و حیثیتی برای دولت خود تبدیل کرده و بی‌تردید مانند «قانون بیمه‌های اجتماعی اوباما» با تمام توان از آن پشتیبانی خواهد کرد.
مخالفان داخلی و خارجی توافقنامه (حزب جمهوری‌خواه و دولت اسرائیل) نیز همزمان، تلاش‌های خود را برای به شکست کشاندن توافقنامه آغاز کرده‌اند.
امتیاز اوباما نسبت به مخالفان داخلی موافقت‌نامه که در کنگره دارای اکثریت هستند، داشتن حق وتو در صورت بی‌بهره بودن مصوبه مخالفان از دوسوم آرا قانون‌گذاران است.
با ارزیابی شرایط جاری محتمل است که موافقت‌نامه در صورت به رأی گذاشته شدن رأی اکثریت سنا و مجلس نمایندگان را کسب نخواهد کرد، درعین‌حال طرح شکست توافقنامه هم از حمایت دوسوم کنگره برای خنثی ساختن حق وتو رئیس‌جمهور بازخواهد ماند.
در این صورت رئیس‌جمهور آمریکا ۲۴ روز وقت خواهد داشت تا نسبت به رأی نمایندگان کنگره تصمیم بگیرد که استفاده از حق وتو، در صورت رأی مخالف کنگره به توافقنامه، طبیعی‌ترین واکنش رئیس قدرت اجرایی در قبال تصمیم نمایندگان خواهد بود.
راه دیگر باقی‌مانده برای نمایندگان مخالف توافقنامه، تصویب طرح‌های تنبیهی و یا محدودکننده دیگری است که دولت آمریکا را از اجرای لغو تحریم‌ها علیه ایران عملاً بازدارد.
در این صورت توافقنامه اتمی با ایران کاملاً نخواهد مرد، ولی با برداشتن زخم‌های مهلک در کنگره آمریکا، مشروعیت زنده‌بودن را نیز در دوران تشکیل دولت بعدی آمریکا از دست خواهد داد.
در شرایطی این‌چنین، رئیس‌جمهوری بعدی (در صورت انتخاب شدن از سوی حزب جمهوری‌خواه) قادر خواهد بود لغو مفاد توافق اتمی با ایران را اعلام و نحوه برخورد با جمهوری اسلامی را به شرایط پیش از مذاکرات بازگرداند؛ اقدامی که اصولگرایان و نظامیان حاکمیت نیز از آن با گرمی استقبال خواهند کرد.
رادیو فردا
