پیوند تنگاتنگ تمرکزگرایی و حاکمیت اقتدارگرایانه مؤید این نکته است که چرا تلاش برای تمرکز زدایی غالباً با مبارزات مردم در راستای توسعه دموکراسی همراه است.
آلکسی دو توکویل نویسنده فرانسوی قرن نوزدهم در اثر کلاسیک خود به نام رژیم سابق و انقلاب فرانسه (۱۸۵۶) به بررسی و مقایسه تبعات منفی تمرکزگرایی با نتایج مثبت آزادی و دموکراسی در آمریکا پرداخته است. در این کتاب اجتماع محلی به منزله «واحد اصلی» دموکراسی در نظر گرفته شده بود؛ یعنی جایی بود که شهروندان قواعد اصلی حکومت دموکراتیک را می آزمودند “دموکراسی توده های مردم “
تمرکز زدایی ممکن است در هر نوع رژیمی صورت بگیرد: نظام پادشاهی یا جمهوری نظام فدرال یا غیر فدرال تمرکز زدایی با فدرالیسم (بویژه در اروپا انتقال قدرت در انگلستان)، منطقه بندی در بلژیک ایتالیا و فرانسه و با عدم تمرکز واگذاری قدرت به نمایندگان محلی حکومت مرکزی مقایسه شده است. در واقع، تمرکز زدایی غالباً با مسامحه مترادف با تک تک این مفاهیم تلقی می شود.
پیوند میان تمرکز زدایی و دموکراسی بویژه در فرایند انتخاب رهبران محلی آشکار میشود در اکثر کشورهای اروپایی فرایند توسعه دموکراسی نخست در سطوح محلی، یعنی از طریق اعطای حق انتخاب شوراهای محلی به مردم روی داد.
در ایالات متحد، انتخاب رهبران محلی توسط مردم عنصر حیاتی و تعیین کننده ای در نظام دموکراسی این کشور بشمار می رود و به بسیاری از وظایف و مشاغلی که در جاهای دیگر توسط مقامات حکومتی اداره میشوند نیز تسری مییابد، نظیر ارزیابها و مؤدیان مالیاتی، قضات کلانترها و هیأت امنای مدارس این تسری انتخاب مقامات و مناصب توسط مردم تا حدود بیانگر بی اعتمادی آنان به سرآمدان قدرت و احزاب فاسد است
بسیاری از ویژگیهای بارز نظام دموکراسی آمریکا پیوند نزدیکی با اصل تمرکز زدایی دارند از جمله لغو نمایندگی با مراجعه به آرای عمومی همه پرسی آرای غیر حزبی (بی طرف) بر عکس در جوامع سوسیالیستی بلوک شرق [سابق] و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه حکام ،مرکزی از طریق مجاری حزب واحد نظارت سیاسی نیرومندی بر پیرامون اعمال می کردند، به رغم آنکه قوانین رسمی امکان استقرار دموکراسی در سطوح محلی را میسر ساخته بودند.
انتقال قدرت و حق وضع مالیات بر شهروندان از دیگر عناصر مهم تمرکززدایی بشمار میروند ،لیکن دامنه و میزان این قبیل حقوق از کشوری به کشور دیگر و در زمانهای مختلف تفاوت بسیاری با هم دارند وانگهی جایگاه حقوقی تنها ممکن است دیدی اجمالی از واقعیت تمرکز زدایی به دست دهد استقلال واحدهای تمرکز زدایی شده بستگی تام به وسعت ،آنها منابع مالی آنها نوع کمکهایی که دریافت میکنند (مثلاً کمکهای بلاعوض یا کمکهای مشروط) و میزان کارایی دستگاههای اداری و سیاسی دارد.
برای مثال انگلستان تا مدتهای مدید زادگاه و موطن حکومت محلی تلقی میشد ولی در حال حاضر این کشور بمراتب متمرکزتر از فرانسه است. چنین نگرش ساده انگارانه ای توان نخبگان محلی و قدرت نفوذ و نظارت آنها بر دستگاه اصلی و مرکزی دولت را در نظر نمی گیرد
دایره المعارف دموکراسی
