شاید این از شوخی روزگار و عجایب تولید در ایران است که در روزگاری که پیکان و ژیان در ایران تولید می شدند، لوکس ترین خودروی آمریکا یعنی کادیلاک هم در ایران تولید می شد. و این قصه ؛ روزی روزگاری کادیلاک ایران است.
کادیلاک مانند پرچم ایالات متحده در خودروسازی است که تا پیش از تولیدش در ایران، هیچ کجا خارج از خاک آمریکا تولید نشده بود.
رابطه دوستانه صنعت خودروی ایران و آمریکا به تولید اولین خودرو در ایران باز می شود.
بسیاری فکر می کنند با تولید پیکان صنعت خودرو ایران شکل گرفته است.
و ایران خودرو قدیمی ترین کارخانه خودروسازی کشورمان بوده است.
انگلیس را هم اولین شریک صنعت خودرو در ایران می دانند.
ولی قدیمی ترین کارخانه خودروسازی در ایران پارس خودرو کنونی است.
اولین شریک صنعت خودرو ایران هم کشور آمریکا و شرکت ویلیز بوده است.
تولد صنعت خودرو بین سال های 1334 تا 1341 با برنامه عمرانی هفت ساله دوم دولت وقت اجرا شد.
هدف از اجرای این طرح صنعتی شدن ایران بود.
تولد جیپ
در پی این سیاست ها و در سال 1335 بیشتر سرمایه دارن به دنبال واردات خودرو بودند.
اما با تغییر استراتژی ایران برای صنعتی شدن، جعفر اخوان شرکت بازرگانی جیپ را تاسیس کرد.
جعفر اخوان در گام اول، در این شرکت اقدام به واردات جیپ ویلیز کرد.
این خودرو یادگار دوران جنگ جهانی دوم بود.
به دلیل قابلیت های کاربردی و دوام بالا تولید جیپ ویلیز، در سال های بعد از جنگ ادامه پیدا کرد.
هرچند اخوان با واردات آغاز کرد اما ایده تولید در سر داشت.
با چنین دیدگاهی در 1338 کارخانه شرکت سهامی بازرگانی جیپ در کیلومتر 9 جاده مخصوص کرج راه اندازی شد.
با شروع به کار این کارخانه صنعت خودرو در ایران متولد شد.در روزگاری که پیکان و ژیان در ایران تولید می شدند، لوکس ترین خودروی آمریکا یعنی کادیلاک هم درایران تولید می شددر گام اول تولید جیپ ویلیز با تغییر نام به جیپ شهباز در این شرکت آغاز شد.
به دنبال آن وانت سیمرغ به عنوان یک بارکش پر قدرت تولید شد.
انتخاب این محصولات برای بازار آن دوران ایران انتخابی هوشندانه بود.
با توجه به وضعیت راه های کشور، یک خودروی دو دیفرانسیل شاسی بلند، بهترین خودروی ممکن برای رفت و آمد در ایران بود.
در انتظار سواری ها
در آن سال ها خودروهای شاسی بلند و وانت فروش خوبی داشتند.
اما بازار خودروی کشور در دهه 40 شمسی تشنه خودروهای سواری بود و با چنین بازاری، تمرکز روی خودرو های شاسی بلند، نمی توانست آینده شرکت را تامین کند.با چنین دیدگاهی، جعفر اخوان بار دیگر به سراغ آمریکایی ها رفت و مذاکره با گروه آمریکن موتورز را آغاز کرد.
اخوان پیش از این و در اوایل دهه 40 مدل های آمباسادور و رامبلر را از محصولات این شرکت وارد ایران کرده بود.
در مذاکرات موفق شد امتیاز مونتاژ خودروی رامبلر را از این شرکت بگیرد.
در سال 1346 این خودرو را با نام شاهین به عنوان مدل پایه و آریا به عنوان مدل با امکانات بیشتر به بازار عرضه کرد.
این دو خودرو در مقابل خودروهای شورولت و فوردهای وارداتی از آمریکا حرف چندانی برای گفتن نداشتند.اما با مونتاژ در داخل کشور، قیمتشان پایین تر بود و به سبب دوام مورد استقبال قرار گرفتند.در همین سال خودروی شاسی بلند دیگری به نام جیپ آهو نیز به خط تولید شرکت اضافه شد.
دورتر از ایده ها
تولید خودروهای شرکت اخوان با استقبال بازار مواجه شد.اما تیراژ تولید آنقدر بالا نبود که بتواند به ایده های او جامه عمل بپوشاند.در سال 1347 آریا 2802 دستگاه و شاهین 1742 دستگاه و انواع مختلف جیپ در حدود 2000 دستگاه عرضه شده بودند.
در حالیکه پیکان به تنهایی بیش از 12 هزار دستگاه تولید شده بود.حدود پنج هزار دستگاه نیز واردات به کشور ثبت شده بود.اخوان به دنبال خودرویی بود که بتواند با خودرو های لوکس وارداتی رقابت کند.این جا بود که در اوایل دهه 50 مذاکرات با جنرال موتورز را آغاز کرد.محصولات جنرال موتورز و به خصوص مدل های شورولت پیش از این نیز به ایران وارد می شدند.و ایرانیان نیز اعتماد زیادی به آن ها داشتند.
اما باور اینکه بزرگترین شرکت خودروسازی جهان حاضر باشد مونتاژ خودروهایش را در اختیار ایران قرار دهد، در آن مقطع غیر ممکن به نظر می رسید.با این وجود اخوان به دلیل روابطی که با شرکت های خودروساز آمریکایی داشت، توانست نظر جنرال موتورز را جلب کند تا سرانجام در اسفند ماه 1352 جنرال موتورز مشارکت با اخوان را پذیرفت و شرکت جدید با سرمایه اولیه 152 میلیون و 500 هزار تومان تاسیس شد.
پایان شاهین در اوج
به این ترتیب نام شرکت به «جنرال موتورز ایران» تغییر پیدا کرد.و عرضه آریا و شاهین پس از فروش بیش از 22 هزار و 700 دستگاه، در سال 1353 به پایان رسید.
برای شروع کار، اپل کومودور از محصولات اپل آلمان که از زیر مجموعه های جنرال موتورز بود با نام شورولت رویال 2500 و 2800 روانه بازار ایران شد.هر چند در آغاز هدف از عرضه محصولات GM، تسخیر بازار ایران بود.اما جنرال موتورز قصد داشت از ایران به عنوان پایگاه منطقه ای تولید محصولاتش برای بازارهای اطراف بهره بگیرد.
نام شورولت کافی بود تا این خودرو در سال اول عرضه به بازار، بیش از هفت هزار دستگاه بفروشد.با وجود وزن زیاد موتور که باعث آسیب به جلوبندی خودرو می شد، به عنوان خودرویی با دوام شناخته شد.
اما اخوان محصولات اصیل تری می خواست.وقتی آمریکایی ها کشش بازار ایران را دیدند پذیرفتند محصولات اصلی جنرال موتورز راهی بازار ایران شود.به این ترتیب تولید رویال در 1355 به پایان رسید و شورولت نوا و بیوک اسکای لارک (با نام بیوک ایران) به عنوان خودرو های لوکس آن دوران روانه بازار ایران شدند.در سال 1347 آریا 2802 دستگاه و شاهین 1742 دستگاه و انواع مختلف جیپ در حدود 2000 دستگاه عرضه شده بودند
سرانجام کادیلاک
پس از این دو خودرو، نوبت به کادیلاک سویل (کادیلاک ایران) رسید.این خودرو لوکس ترین خودروی تولیدی در کشور بود.شورولت وانت هم در سال 56 به محصولات این شرکت اضافه شد تا در آن مقطع هفت مدل مختلف خودرو به صورت همزمان از سوی جنرال موتورز ایران عرضه شود.که نشان از تنوع بالای محصولات این شرکت داشت.در آن سال ها جنرال موتورز 45 درصد سهام شرکت تازه تاسیس جنرال موتورز ایران را در اختیار داشت.
و به آرامی خطوط مونتاژ محصولات این شرکت در ایران نصب می شدند.
با وقوع انقلاب، ملی کردن صنایع به دستور شورای انقلاب آغاز شد.
و بسیاری از کارخانه های تولیدی با اتهام منسوب بودن به خاندان پهلوی، در اختیار دولت قرار گرفتند.
در این میان جنرال موتورز ایران نیز که اکنون دیگر اخوان را در راس امور نمی دید، مشمول بند الف قانون توسعه و حفاظت از صنایع شد و به تملک نیروهای انقلابی در آمد.مالکان خصوصی بسیاری از شرکت های مصادره شده پیش تر از ایران متواری شده بودند.در این میان شرکت های خارجی و به ویژه آمریکایی ها که در سال های پیش از انقلاب سرمایه گذاری های گسترده ای در ایران داشتند، منافع خود را در معرض خطر می دیدند.روح ضد آمریکایی انقلابیون در آن دوران روزنه های اندکی برای ادامه همکاری ها باقی گذاشته بود.اما تسخیر سفارت آمریکا در سال 58، همان اندک کورسوی امید را هم به یاس تبدیل کرد.
مشخص شد ایران جدید سر سازش با آمریکا را ندارد.
امین آزاد
کانال تلگرامی لیبراسیون/لیبرالیسم
